افغانستان سږ کال د خپل تاریخ تر ټولو بد خوارځواکۍ کړکېچ سره مخ دی.
د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) وړاندوینه کوي چې سږ کال به د پنځو کلونو څخه کم عمر لرونکي ۳.۵ میلیونه ماشومان په خوارځواکۍ اخته شي، په داسې حال کې چې په تیرو پنځو کلونو کې دا شمېره شاوخوا ۳ میلیونه وه.
په دې شمېره کې زیاتوالی د نړیوالو مالي مرستو کمښت او د ۲۰۲۱ کال د سیاسي پرمختګونو وروسته د اقتصادي وضعیت خرابوالي ته منسوب شوی دی.
د نړیوال خوراکي پروګرام د یوه نوي راپور له مخې چې پرون (یکشنبه، د حمل ۲۴مه) خپور شو، ۱.۲ میلیونه امیندواره او شیدې ورکوونکې میرمنې هم د خوارځواکۍ سره مخ دي.
دا وضعیت په هیواد کې د ماشومانو روغتیا له خطر سره مخ کوي او د خوارځواکۍ دوره دوامداره کوي.
مخکې له دې، د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر (OCHA) هم خبرداری ورکړی و چې بې وزلۍ او د خوندي خوړو نشتوالي کړکېچ لا پسې خراب کړی دی.
د خوارځواکۍ اصلي لاملونه
په هیواد کې د دې ستونزې سره ډیری عوامل مرسته کړې ده.
پراخه بې وزلي، روغتیايي خدماتو ته محدود لاسرسی، او د څښاک د پاکو اوبو نشتوالی، په ځانګړې توګه په کلیوالي سیمو کې، د خورا مهمو دلیلونو څخه دي.
روانو شخړو او طبیعي پیښو لکه وچکالۍ هم د کرنې تولید ګډوډ کړی او د خوړو ناامني یې زیاته کړې ده.
له بلې خوا، د نړیوالو مرستو کمښت په هیواد کې د خوړو د ویش په څیر د ملاتړ پروګرامونه کمزوري کړي دي.
کلتوري او تعلیمي محدودیتونو، په ځانګړې توګه د ښځو لپاره، د صحي خوړو په اړه پوهاوی هم کم کړی دی.
په ګډه، دا عوامل کافي او مغذي خوړو ته د کورنیو لاسرسی په جدي توګه محدودوي.
پایلې او اغیزې
په افغانستان کې د ماشومانو د خوارځواکۍ پایلې ژورې او اوږدمهاله دي.
د مغذي موادو کمښت د ماشومانو فزیکي او رواني وده زیانمنوي او د اسهال او سینه بغل په څیر ناروغیو خطر زیاتوي.
دا ماشومان د لویانو په توګه له فزیکي او رواني محدودیتونو سره مخ دي، کوم چې د فقر دوره دوامداره کوي.
د امیندوارو میندو په منځ کې خوارځواکي هم د کم وزن لرونکو ماشومانو د زیږون لامل کیږي، چې د راتلونکي نسل روغتیا له خطر سره مخ کوي.
دا کړکېچ په ټولنه باندې دروند اقتصادي او ټولنیز بار اچوي.
د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) راپور ورکړی چې په افغانستان کې ۱۵ میلیونه خلک نه پوهیږي چې د دوی راتلونکی خواړه به له کومه راشي.
د خوړو دې ناامني ماشومان د مخنیوي وړ ناروغیو په وړاندې ډیر زیانمنونکي کړي دي.
بشري سازمانونو د نورو مرګونو د مخنیوي لپاره د بیړنیو مرستو غوښتنه کړې ده.
اغېزمن اقدامات
د دې کړکېچ د حل لپاره عملي او محلي حل لارې اړینې دي.
د روغتیا متخصصین په دې باور دي چې ماشومانو او امیندواره میرمنو ته د غني شویو خوړو د ویشلو له لارې د تغذیې پروګرامونو پیاوړتیا کولای شي چټک اغیز ولري.
دا کڅوړې د روغتیایی مرکزونو او ښوونځیو له لارې ویشل کیدای شي.
د صحي تغذیې او مناسبې شیدې ورکولو په اړه میندو ته روزنه ورکول هم په هیواد کې د میندو او ماشومانو روغتیا ښه کولو کې مرسته کوي.
په ټولیزه توګه، دا ویل کیدای شي چې په افغانستان کې د ماشومانو خوارځواکي یو بشري ناورین دی چې د بې وزلۍ، د خوړو د خوندیتوب نشتوالي او د نړیوالو مرستو کمښت څخه رامینځته کیږي.
سیمه ییز حل لارې لکه د خوړو د اضافي موادو ویش او د تغذیې زده کړې، د حکومت او نړیوالې ټولنې ملاتړ سره یوځای، کولای شي دا کړکېچ کنټرول کړي.
که چیرې بیړني اقدام ونه شي، د ملیونونو افغان ماشومانو راتلونکی به له خطر سره مخ شي.
