در عرصه پرتلاطم ورزش افغانستان، جایی که چالش‌های سیاسی و اقتصادی سایه‌ای سنگین بر پیشرفت‌ها افکنده، فوتسال همچون ستاره‌ای درخشان می‌درخشد و فوتبال در گرداب ناکامی‌ها دست و پا می‌زند.
تیم ملی فوتسال با پیروزی‌های اخیر در مقدماتی جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۶، از جمله شکست ۸ بر صفر میانمار و ۱۰ بر یک مالدیف، صعود مقتدرانه‌ای به این تورنمنت رقم زد و جایگاه خود را به عنوان یکی از قدرت‌های آسیای مرکزی تثبیت کرد.
این دستاوردها، که با رتبه ۳۳ جهانی فیفا در فوتسال همراه است، در برابر عملکرد تیم فوتبال با رتبه ۱۶۱ فیفا و عدم صعود به هیچ جام جهانی یا آسیایی، تضادی آشکار ایجاد کرده است.
ریشه این تفاوت‌ها را باید تا حد زیادی در شرایط سیاسی، مدیریتی، اقتصادی و جغرافیایی افغانستان جستجو کرد؛ جایی که فوتسال با نیاز به فضاهای کوچک و سالن‌های سرپوشیده، در میان محدودیت‌های زیرساختی و مسائل امنیتی، راهی آسان‌تر برای توسعه یافته است.
در حالی که فوتبال نیازمند زمین‌های وسیع چمن‌دار و استادیوم‌های استاندارد است، جنگ‌های طولانی و تحریم‌ها این امکانات را به ندرت فراهم کرده‌اند. فدراسیون فوتبال افغانستان، علی‌رغم تنگناهای مالی، در بخش فوتسال مدیریت کارآمدتری نشان داده و حمایت‌های فیفا را به نحو موثرتری جذب نموده، که این امر به پیشرفت چشمگیر این رشته کمک شایانی کرده است.
از منظر فرهنگی، فوتسال با ریتم سریع و هیجان‌انگیز خود، در شهرهای پرجمعیت افغانستان محبوبیت بیشتری کسب کرده و با سبک زندگی محلی همخوانی دارد، در حالی که فوتبال با الزام به تیم‌های بزرگ و تمرینات گسترده، کمتر فرصت رواج یافته است.
مشکلات اقتصادی مانند تحریم‌های بانکی، توسعه فوتبال را پرهزینه‌تر ساخته، اما فوتسال با هزینه‌های پایین‌تر، استعدادهای جوان را به سرعت شکوفا کرده و نتایج درخشانی به بار آورده است. این عوامل فرهنگی و اقتصادی، زنجیره‌ای از موانع را برای فوتبال ایجاد کرده که فوتسال از آنها مصون مانده است.
مدیریت فدراسیون نیز نقش کلیدی در این نابرابری ایفا می‌کند؛ جایی که تمرکز بر فوتسال با برنامه‌ریزی دقیق و حمایت‌های بین‌المللی، الگویی موفق ساخته، اما فوتبال با بی‌ثباتی مدیریتی و کمبود منابع، از جهش بازمانده است.
با این حال، مهارت و سخت‌کوشی بازیکنان فوتبال افغانستان غیرقابل انکار است و استعدادهای آنها همتراز با فوتسالیست‌هاست، اما نبود مولفه‌های حمایتی مانند زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری، این پتانسیل را تضعیف کرده است. اگر این حلقه‌های زنجیر تقویت شوند، فوتبال می‌تواند از تجربیات فوتسال الهام گیرد و به سطح بالاتری برسد.
با این وصف، چشم‌انداز آینده فوتبال افغانستان، با تمرکز بر استعدادهای جوان، نویدبخش است و حمایت‌های فیفا همراه با مربیان خارجی، می‌تواند رتبه‌بندی را بهبود بخشد. تغییرات در فرمت لیگ قهرمانان باشگاهی در ۲۰۲۵، رشد داخلی را شتاب می‌بخشد، هرچند چالش‌هایی چون بی‌ثباتی سیاسی، مدیریتی و کمبود زیرساخت‌ها همچنان پابرجاست.
با افزایش ثبات و جذب حمایت‌های مالی بیشتر، فوتبال افغانستان می‌تواند به جایگاه شایسته‌ای در آسیای مرکزی دست یابد و همچون فوتسال، نمادی از پیروزی ملی شود. بازی‌های امسال فوتبال افغانستان در مسابقات «کافا» نشان داد که این تیم نسبت به سال‌های گذشته عملکرد بهتری داشت و چنانچه در همین مسیر تقویت شوند انتظار نتایج عالی و درخشش بهتر آنها متصور است.
با این همه، تفاوت نتایج فوتسال و فوتبال نه تنها به عوامل فنی محدود نمی‌شود، بلکه به بافت پیچیده مدیریتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی افغانستان نیز بازمی‌گردد، که این امر تفاوت معناداری میان عملکرد این دو رشته ایجاد کرده است.
با این حال، مردم افغانستان انتظار دارند با حمایت‌های دولتی، بین‌المللی و مردمی، فوتبال نیز روزی به اوج برسد و حیثیت ورزشی کشور را دوچندان کند. بنابراین، با مدیریت استراتژیک و هوشمند، تمرکز بر نقاط قوت و ضعف، و توجه به فرصت‌ها و تهدیدها در این عرصه، ورزش افغانستان می‌تواند از این نابرابری‌ها عبور کرده و آینده‌ای به مراتب روشن‌تر و پربارتر بسازد.
محمدامین عباسی/خبرگزاری معمار
