دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، پنجشنبه گذشته (11 ثور) در سخنرانی خود در کاخ سفید ترک پایگاه هوایی بگرام در افغانستان را «غم‌انگیز» توصیف کرد و مدعی شد که این پایگاه اکنون تحت «اشغال» چین قرار دارد.
او پیش از این هم بارها بر اهمیت استراتژیک بگرام تاکید کرده و خروج کامل امریکا از این پایگاه را مورد انتقاد قرار داده است. این سخنان نشان‌دهنده توجه ویژه ترامپ به نقش بگرام در سیاست خارجی امریکا است.
ترامپ ادعا کرده است که چین در فاصله‌ای یک‌ساعته از بگرام، موشک‌های هسته‌ای خود را تولید می‌کند و ایالات متحده باید این پایگاه را به دلیل نزدیکی به تاسیسات حساس چین حفظ می‌کرد. این اظهارات، که پیشتر در ماه حمل/فروردین نیز مطرح شده بود، بر نگرانی‌های ژئوپلیتیکی امریکا نسبت به نفوذ چین در منطقه تاکید دارد. با این حال، صحت این ادعاها مورد تردید است.
پایگاه هوایی بگرام، به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد خود در قلب آسیای مرکزی، از ارزش نظامی و ژئوپلیتیکی بالایی برخوردار است. این پایگاه امکان نظارت بر فعالیت‌های کشورهای رقیب مانند چین، روسیه و سایر قدرت‌های منطقه‌ای را فراهم می‌کند. بگرام همچنین به‌عنوان مرکزی برای عملیات ضدتروریزم و جمع‌آوری اطلاعات، نقش کلیدی در حفظ نفوذ امریکا در منطقه ایفا می‌کرد.
تاکید مکرر ترامپ بر اهمیت بگرام، فراتر از ارزش نظامی آن، نشان‌دهنده تمایل برخی دولتمردان امریکایی به حفظ حضور در افغانستان است.
این رویکرد احتمالاً با هدف تداوم نفوذ منطقه‌ای و مهار رقبای جهانی، به‌ویژه چین، دنبال می‌شود. خروج کامل از بگرام می‌تواند توانایی مانور امریکا در آسیای مرکزی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
پیشینه حضور ایالات متحده در برخی کشورها نشان‌دهنده الگویی مشخص است؛ حفظ کنترل بر نقاط استراتژیک حتی پس از اعلام خروج رسمی. این الگو می‌تواند در مورد بگرام نیز اعمال شود، جایی که امریکا ممکن است با استناد به تهدیدهایی مانند فعالیت‌های چین، به دنبال توجیه حضور مجدد خود باشد. چنین استراتژی با منافع بلندمدت واشنگتن در منطقه همخوانی دارد.
در مقابل، طالبان ادعاهای ترامپ را قاطعانه رد کرده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان پیشتر تاکید کرده که بگرام کاملاً تحت کنترل طالبان است و هیچ نیروی خارجی، از جمله چین، در آن حضور ندارد. او این ادعاها را «شایعه» و «پروپاگاندا» خوانده و بازگشت امریکا به بگرام را «خواب و خیال» توصیف کرده است.
مجاهد همچنین تصریح کرد که طالبان اجازه حضور نظامی هیچ کشوری را در خاک افغانستان نخواهد داد و بگرام را بخشی از «حاکمیت ملی» کشور دانست. او تاکید کرد که این پایگاه برای حفاظت از منافع ملی افغانستان استفاده خواهد شد.
به نظر می‌رسد موضع‌‌گیری جدی و صریح حکومت سرپرست طالبان در این مورد، مانعی جدی برای هرگونه تلاش امریکا برای بازگشت به بگرام ایجاد می‌کند.
در این میان، اظهارات ترامپ درباره بگرام ممکن است ناشی از «اطلاعات نادرست» یا بخشی از استراتژی سیاسی برای جلب حمایت داخلی و توجیه سیاست‌های خارجی تهاجمی‌تر باشد.
برخی تحلیلگران معتقدند که ترامپ با این ادعاها به دنبال برجسته‌سازی تهدید چین است. با این حال، احتمال ناآگاهی او از وضعیت کنونی بگرام نیز نمی‌تواند نادیده گرفته شود.
آسیای مرکزی، به دلیل موقعیت راهبردی و منابع ارزشمند خود، قرن‌ها کانون رقابت قدرت‌های بزرگ بوده است. بگرام، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین پایگاه‌های منطقه، می‌تواند به امریکا امکان دهد تا در این بازی ژئوپلیتیکی دست برتر را حفظ کند. این موضوع، اهمیت بگرام را برای سیاست خارجی امریکا دوچندان می‌کند.
به صورت کلی، اهمیت بگرام برای امریکا فراتر از ادعاهای ترامپ درباره چین است. این پایگاه به دلیل توانایی‌اش در پشتیبانی از عملیات نظامی، نظارت بر تهدیدات منطقه‌ای و حفظ نفوذ در برابر رقبا، همچنان در کانون توجه استراتژیست‌های امریکایی قرار دارد. با این حال، کنترل طالبان بر بگرام و مخالفت قاطع آن‌ها با حضور خارجی، تحقق این اهداف را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
