نویسنده: ز. نظری
ماجرا چه بود؟شب پنج‌شنبه ۹ اکتبر ۲۰۲۵ چند انفجار در کابل، به‌ویژه نزدیکی چهارراه عبدالحق رخ داد. هم‌زمان گزارشی از یک حمله هوایی در منطقه «مرغه‌بازار» در پکتیکا منتشر شد. طالبان ابتدا فقط گفته شد «صدای انفجار شنیده شده» و تحقیق می‌کند، اما بعدتر وزارت دفاع طالبان رسماً پاکستان را متهم کرد که «حریم هوایی افغانستان را نقض و اهداف غیرنظامی را بمباران کرده است.»
گزارش‌ها ضدونقیض‌اند. برخی رسانه‌ها گفتند نور ولی محسود (رهبر تحریک طالبان پاکستان – TTP) کشته شده است. اما فایل صوتی‌ای منتشر شد که می‌گوید او زنده است و در پشتونخوا به سر می‌برد. هنوز هیچ منبع مستقلی مرگ یا زنده بودن او را تأیید نکرده است.
اگر واقعاً پاکستان در قلب کابل حمله کرده باشد، این یک تغییر خطرناک است. چون تا حالا حملات معمولاً در مناطق مرزی انجام می‌شد، اما حالا به پایتخت آمده که ریسک بالای تلفات غیرنظامی، بی‌ثباتی و انتقام‌جویی را دارد.
حقوق بین‌الملل
- منشور سازمان ملل استفاده از زور علیه کشورهای دیگر را ممنوع می‌کند.
- حمله بدون رضایت افغانستان یا بدون مجوز شورای امنیت، نقض حاکمیت است؛ مگر اینکه پاکستان بتواند ثابت کند دفاع مشروع فوری بوده است.
- نظریه «ناتوان یا نامایل» (Unable or Unwilling) که برخی کشورها برای حمله به گروه‌های مسلح در خاک دیگران استفاده می‌کنند، در حقوق بین‌الملل پذیرفته‌شده نیست.
- در حملات هوایی باید اصول «تمایز بین نظامی و غیرنظامی، احتیاط و تناسب» رعایت شود. گزارش‌ها نشان می‌دهد احتمالاً این اصول نقض شده است.
از دید حقوق بشر و اسلام
- طبق میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، حتی خارج از جنگ هم دولت‌ها موظف به رعایت حق حیات هستند.
- در اخلاق اسلامی نیز «حق همسایه» و حرمت خون غیرنظامی بسیار مهم است. حمله به مناطق پرجمعیت همسایه، برخلاف دستورات قرآن و سنت پیامبر(ص) دانسته می‌شود.
پیامدهای امنیتی
- مرگ محسود هنوز تأیید نشده و این ابهام می‌تواند باعث انتقام‌گیری یا بازسازی ساختار TTP شود.
- انتقال درگیری به کابل می‌تواند اعتماد عمومی را کاهش دهد و روند دیپلماتیک را سخت‌تر کند.
- طالبان هم ابتدا واکنشی ملایم داشت، اما بعد به شدت پاکستان را محکوم کرد و هشدار داد عواقب این حمله برعهده پاکستان خواهد بود.
آنچه باید پاکستان رعایت کند:
- پایبندی به منشور سازمان ملل و پرهیز از حملات فرامرزی بدون توجیه روشن.
- تشکیل کمیته مشترک با طالبان برای بررسی شواهد و تحویل افراد به‌جای بمباران.
- توافق دوجانبه برای خودداری از عملیات در مناطق شهری.
- همکاری با تحقیقات بی‌طرفانه درباره حمله کابل و پکتیکا.
- استفاده از دیپلماسی منطقه‌ای (مثل میانجی‌گری ایران یا قطر) برای کاهش تنش.
امنیت با بمباران پایتخت همسایه به دست نمی‌آید. این حمله نقض حاکمیت افغانستان و برخلاف اصول اخلاق اسلامی و قوانین بین‌المللی است. از آنجا که مرگ محسود هنوز اثبات نشده، این عملیات نه به هدفش رسیده و نه‌تنها مشروعیت پاکستان را زیر سؤال برده، بلکه هزینه‌های انسانی و سیاسی بیشتری به همراه داشته است. بهترین راه، پرهیز از زور، همکاری اطلاعاتی شفاف و ساختن سازوکار مشترک مرزی است.
