ندا محمد ندیم، وزیر تحصیلات عالی طالبان روز گذشته (دوشنبه، ۳۱ سنبله) در کنفرانسی بین‌المللی در هرات، بر لزوم هماهنگی نظام تحصیلی کشور با معیارهای اسلامی و استانداردهای جهانی تأکید ورزید.
این اظهارات، که در حضور استادان و پژوهشگرانی از ده کشور ایراد شد، نویدبخش کسب علوم عصری برای دانشجویان است. اما در پرتو واقعیت‌های تلخ افغانستان، آیا این سخنان می‌تواند پلی به سوی پیشرفت باشد یا تنها سرابی در کویر چالش‌ها؟
واقعیت این است که دهه‌ها جنگ و ناامنی، نظام تحصیلی افغانستان را به شدت آسیب زده است. عقب‌ماندگی تاریخی در این عرصه، روال طبیعی رشد را مختل ساخت و کشور را از قافله دانش جهانی دور کرد.
با این حال، در دو دهه اخیر، پیشرفت‌هایی نسبی حاصل شد؛ دانشگاه‌های دولتی تقویت گردیدند و بخش خصوصی با رقابت سالم شکوفا شد، تا جایی که امید به آینده‌ای روشن را نوید می‌داد.
بازگشت طالبان به قدرت این دستاوردها را به چالش کشید. محدودیت‌های شدید، از جمله ممنوعیت تحصیل دختران در سطوح متوسطه و عالی، نیمی از جمعیت را از آموزش محروم ساخت و ضربه‌ای مهلک به پیکره نظام تحصیلی وارد آورد.
این سیاست‌ها که تا هنوز ادامه دارد، نه تنها حقوق انسانی را نقض می‌کند، بلکه ظرفیت ملی برای رقابت جهانی را تضعیف کرده است.
علاوه بر محرومیت زنان، تغییرات بی‌رویه در نصاب تحصیلی، انگیزه دانشجویان را کاهش داده و موجی از مهاجرت استادان را به دنبال داشته است.
تمرکز بیش از حد بر محتوای اسلامی مورد نظر طالبان، در حالی که استانداردهای جهانی بر تنوع و شمولیت تأکید دارند، شکاف عمیقی میان ادعا و عمل ایجاد کرده است.
اظهارات ندیم مبنی بر همگامی با استانداردهای جهانی، در این بستر، بیش از آن‌که واقع‌بینانه باشد، خوش‌بینانه و گاه فریبنده به نظر می‌رسد. چگونه می‌توان از هماهنگی با جهان سخن گفت، وقتی سیاست‌های طالبان در تضاد آشکار با اصول بین‌المللی آموزش قرار دارد؟ نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد که ۹۲ درصد افغان‌ها از آموزش دختران حمایت می‌کنند، اما این صدای مردم در سیاست‌ها انعکاسی ندارد.
برای تحقق این آرمان، اصلاحات بنیادین ضروری است؛ ایجاد دسترسی برابر برای همه، بازنگری مدرن نصاب تحصیلی، و جلوگیری از خروج نخبگان. بدون این تغییرات، نظام تحصیلی نه تنها هماهنگ نخواهد شد، بلکه بیش از پیش آسیب خواهد دید و نسل جوان در گرداب محرومیت غوطه‌ور خواهد ماند.
با این همه، آینده آموزش افغانستان به تصمیماتی بستگی دارد که فراتر از شعارها، به سوی عمل گام بردارند. اگر زمینه‌های مناسب فراهم نشود، ادعای هماهنگی با جهان تنها رویایی دست‌نیافتنی باقی خواهد ماند و کشور را در کارزار دانش، به حاشیه خواهد راند. زمان آن رسیده که صدای نسل جوان شنیده شود و آموزش به عنوان پلی به سوی صلح و پیشرفت، احیا گردد.
